Profielen en perspectieven voor toekomstige taalexperts

Door Prof. Dr. Gary Massey, directeur van het IUED Institute of Translation and Interpreting, en Nicole Carnal, directrice van de Professional Translation Specialization, MA in toegepaste taalkunde met een specialisatie in Professional Translation, Zurich University of Applied Sciences (ZAWH).

Vertaald naar het Nederlands door studenten van de masteropleiding Vertalen aan de Vrije Universiteit Brussel (België).

Een groeiend aantal publicaties en evenementen, zowel academisch als professioneel, houdt zich bezig met de positie, de rollen en de waarde van vertalers in het huidige en toekomstige vertaalsysteem. Kenmerkend voor deze trend is de laatste EMT-bijeenkomst op 24 en 25 maart 2021. Deze richtte zich op ‘digitale taalexperts’, evenals een reeks conferenties die recentelijk geheel of gedeeltelijk waren gewijd aan de verbanden tussen kunstmatige, culturele en interculturele intelligentie in vertaling en de opleiding van tolken. Zo vond vorige week het uitstekende #AFFUMT event  plaats over het heden en de toekomst van de vertalopleiding.

De versnelde technologische ontwikkelingen veranderen de werkwijzen van professionele taalbemiddelaars, evenals de processen, de taakstelling en het aanbod. De verdere ontwikkeling van NMT's voor routinematig cognitief werk van taaldienstverleners heeft de vraag naar post-editing en technologie-ondersteunde vaardigheden enorm doen toenemen. Het creëert echter ook ruimte voor flexibele experts die in staat zijn de meerwaarde te herkennen, te leveren en te adviseren over het aanbieden van taaldiensten buiten het geautomatiseerde domein. Tegelijkertijd verbreden de demografische ontwikkelingen en sociaal-ethische vereisten voor inclusieve toegang tot informatie en diensten ook de bemiddelingsfuncties en verantwoordelijkheden die worden verwacht van taalbemiddelaars, die ondersteund worden door technologieën in een steeds diverser wordende omgeving. De talrijike uitdagingen en kansen die voortvloeien uit digitalisering, technologie en globalisering zorgen voor een diversificatie van de verantwoordelijkheden, rollen en werkcontexten van professionals in de taalindustrie. Deze gaan nu veel verder dan wat normaal gesproken wordt geassocieerd met het beroep van ‘vertaler’. 

De dynamische flexibiliteit van de taalsector kwam aan bod in een interview dat ons instituut onlangs hield met een van onze alumni, Florian Faes, bedrijfsleider van de taalnieuwssite en -informatieplatform Slator. Het laatste deel van dit interview was gewijd aan de waarde en de positie van de ‘mensen die up-to-date zijn’, de taalkundigen, lokaliseerders, vertalers en vele andere professionals die cruciaal zijn voor de sector.

Ondanks de ‘verbazingwekkende’ kwaliteit van machinevertaling, ziet hij geen tekenen van disruptie in de sector. Integendeel, de stijgende volumes compenseren de efficiëntiewinsten van automatisering, maar dit gaat hand in hand met hogere kwaliteitsverwachtingen. In een omgeving waarin de vraag wordt aangedreven door het realistische vooruitzicht op een kwalitatief hoogwaardige vertaling en waarin de nadruk ligt op de waarde van de mensen in de cyclus die de diverse profielen en rollen moeten waarmaken die de industrie nodig heeft, moeten de taalvaardigheidsprofessionals ‘nog beter’ worden.

Studies over de taalsector: Diversiteit in onderwijs en onderzoek

De steeds toenemende diversiteit van de werkomgeving in de taalsector is een opvallend kenmerk van het Slator 2020 Language Industry Market Report van vorig jaar. Het bevat een lijst van maar liefst 700 functietitels voor kopers, gebaseerd op een studie uit 2018 waarin ongeveer 600 functietitels werden geïdentificeerd. De titels zijn onderverdeeld in acht categorieën op basis van de functies: taal en kwaliteit, vertaalprocesbeheer, lokalisatie en operationeel management tot marketing en communicatie. Alleen al de kerncategorie ‘taal en kwaliteit’ omvat meer dan 50 verschillende titels, waaronder consultant, (digitale) content redacteur, lokalisatiespecialist, jurist-linguïst, verschillende soorten gespecialiseerde vertalers en tolken, engineering manager, kwaliteitsmanager, terminoloog, technisch schrijver, copywriter en communication manager. De categorie ‘vertaalprocesbeheer’ omvat nog veel meer titels, ongeveer 110.

Diversificatie is ook belangrijk voor recente publicaties zoals de Bloomsbury Companion to Language Industry Studies (Angelone et al. 2020a). Lokalisatie, transcreatie, multimodale en audiovisuele vertaling, gebruikersgerichte vertaling, toegankelijke communicatie, revisie, pre-editing, post-editing, terminologiediensten, interculturele taal- en communicatiebemiddeling, openbare vertalingsdiensten, taal- en communicatieadvies. Dit zijn slechts enkele van de gebieden waarop het beroep nog steeds bekend staat als ‘vertalers’. De versteviging van nauw verwante, maar autonome profielen wijst ook in de richting van diversificatie en verspreiding. Het voorbeeld van nabewerking met een eigen speciale internationale norm (ISO 18587:2017) en specifieke competentiemodellering (Nitzke et al. 2019) springt meteen in het oog.

Natuurlijk wordt de diversiteit aan taken en activiteiten al geruime tijd erkend door onderwijsnetwerken en -instellingen, waar de bredere basis van het EMT-competentiekader een passend voorbeeld van is. Echter, de vraag blijft hoe wij, de opleiders, ter plaatse moeten reageren.

Een relatief toegankelijke optie is om delen van het leerplan opnieuw in te richten als taalsectorstudies, een term en concept dat oorspronkelijk door Angelone et al. (2020a) werd voorgesteld in een onderzoekscontext en tot nu toe zelden voorkomt in vertaalopleidingen. Hij pleit voor een bewuste uitbreiding van de reikwijdte van studies die verder gaan dan vertalen en tolken naar onderzoeksprojecten die betrekking hebben op de veelzijdige taalindustrie van vandaag (Angelone et al. Nr. (PB L 331 van 31.12.2020b, blz. 5) De implicaties voor onderwijs en pedagogie zijn eindeloos en worden uitvoerig besproken door Cathy Way (2020).

Zoals u misschien al heeft geraden, komt het interview met de bedrijfsleider van Slator uit een online lesmodule. Het vormt een eerste component van de invoering van een langetermijnstrategie in onze thuisinstelling om de kennis en het bewustzijn van studenten over de taal- en communicatiesector, waarin ze mogelijk gaan werken, te vergroten. Deze specifieke module is geïntegreerd in het kernleerplan van het eerste jaar voor alle studenten van onze afdeling Toegepaste Taalkunde, maar andere componenten zijn op flexibele wijze opgenomen in verdere cursussen en modules die worden aangeboden in onze bachelor- en masterprogramma's.

Het doel is om studenten vanaf het begin van hun studie bewust te maken van de vele carrièremogelijkheden die er na het afstuderen zijn. Verder willen we hen een grondige kennis bijbrengen van de belangrijkste feiten, structuren, processen en kwesties in een dynamische en steeds veranderende taalsector. Naast bijdragen over aspecten van de branche in de vorm van lezingen en online tutorials, omvatten seminar-, workshop- en zelfstudieactiviteiten op een hoger kennisniveau de exploratie en rapportage van eindgebruikersindustrieën, marktsegmenten, kernservices, kopersprofielen en beroepsrollen in de branche. Het afgelopen jaar is er natuurlijk bijzondere belangstelling geweest voor de manier waarop de industrie zich heeft ontwikkeld tijdens de COVID-19-pandemie. Studenten worden ook aangemoedigd om onderzoeksvragen met betrekking tot de branche te ontwikkelen in hun bachelor- en masterscripties.

Door een groeiend aantal maatregelen in onze leerplannen te integreren, willen we onze studenten, als toekomstige professionals in de taalsector, de broodnodige tools en oriëntatiepunten aanreiken om de potentieel verwarrende beroepseisen en -beslissingen in een snel ontwikkelende branche aan te kunnen. We gaan ervan uit dat ze met deze actuele kennis beter in staat zullen zijn hun weg, positie en herkenbare meerwaarde te vinden in een ecosysteem dat veel verder gaat dan de eng opgevatte prototypes van vertaling.

Literatuurlijst

Angelone, E., M. Ehrensberger-Dow M., & Massey, G. (Eds.). (2020a). The Bloomsbury companion to language industry studies. Bloomsbury Academic.

Angelone, E., M. Ehrensberger-Dow M., & Massey, G. (2020b)). Introduction. In E. Angelone, E., M. Ehrensberger-Dow M., & G. Massey (Eds.),The Bloomsbury Companion to language industry Studies(S. 1-13). Bloomsbury Academic.

Way, C. (2020). Training and pedagogical implications. In E. Angelone, E., M. Ehrensberger-Dow M., & G. Massey (Eds.),The Bloomsbury Companion to language industry Studies(S. 179-207). Bloomsbury Academic.

ISO 18587 (2017). Translation services — post-editing of machine translation output — requirements. Geneva: International Organization for Standardization.

Nitzke, J., Hansen-Schirra, S., & Canfora C. (2019). Risk management and post-editing competence, Journal of Specialised Translation, 31, 239-259.