Op 29 en 30 september 2022 organiseerde de Vertaal- en Tolkschool (ETI) van de Université Libre de Bruxelles een conferentie ter gelegenheid van haar verhuizing naar de universiteitscampus van Solbosch en de lancering van haar nieuwe cursusprogramma. De conferentie was getiteld ‘Vertaal- en tolkonderwijs in het neurale tijdperk’. Deze werd georganiseerd door de Vertaal- en Tolkschool (ETI) van de ULB en haar onderzoekscentrum Tradital, het Departement Vertaalwetenschap en Corpuslinguïstiek van de Universiteit van Bergen. De conferentie werd gesponsord door de Faculteit Letteren, Vertaling en Communicatie (LTC), de Faculteit Vertalen en Tolken (FTI-EII), het FNRS, de Europese Commissie en het EMT.
Neurale automatische vertaling (NMT) heeft een onomkeerbare intrede gedaan op het gebied van vertaling en vertaalstudies en heeft uiteraard ook gevolgen voor de opleiding van toekomstige vertalers en tolken. Het tijdperk van Big Data en corpusgebaseerde methoden heeft de dataficatie van het vertalen ingeluid. Als AI-technologie in ontwikkeling, staat NMT in het middelpunt van opwindend en veelbelovend onderzoek. De impact ervan op de vertaalindustrie moet onvermijdelijk ook doorwerken in de opleidingsprogramma's.
De papers die op de conferentie werden gepresenteerd, reflecteerden op de verschillende manieren waarop NMT de vertaalindustrie en de opleidingsprogramma's verandert. Ook de vraag hoe ontwikkelingen in de NMT professionele tolken en tolkenopleiders zullen beïnvloeden, kwam aan bod. Terwijl sommige sprekers hun analyse toespitsten op het vertaalproduct (bv. kwaliteitsbeoordeling, post-editie, prijsbepaling, vergelijking van systemen, definitie van de rol van de menselijke vertaler, enz.), gingen andere sprekers in op het vertaalproces (bv. afwijkingen in de output, prestaties of impact van algoritmen).
Verschillende sprekers en deelnemers brachten een aantal interessante vragen en opmerkingen naar voren:
- Naast vertaling en revisie leren vertaalopleiders hun studenten tegenwoordig ook post-editingtechnieken. Maar in welk stadium moeten machinevertaling en post-editing worden geïntegreerd in het curriculum? Op bachelor- of masterniveau? Moet het worden opgenomen in programma's voor levenslang leren voor professionals en opleiders? Moet het worden onderwezen als een aparte cursusmodule of moet het worden geïntegreerd in alle vertaalcursussen? Moet het alleen in de context van vertaling in de moedertaal of ook in de context van vertaling in een vreemde taal worden onderwezen?
- Een aantal deskundigen benadrukte dat het weliswaar belangrijk is de post-editingvaardigheden van studenten te trainen, maar dat zij ook moeten leren hoe machinevertaling werkt. Om gelijke tred te houden met alle technologische innovaties moet de vertaalwereld - en zelfs de wereld in het algemeen - meer investeren in het bevorderen van ‘kennis van machinevertalingen’. Dit besef roept weer andere vragen op, bijvoorbeeld over de inhoud van meer traditionele CAT-cursussen en het gebruik van vertaalhulpmiddelen zoals vertaalgeheugens of terminologiedatabanken.
- De digitalisering van het beroep vereist niet alleen dat we onze manier van vertaalonderwijs herzien, maar ook onze benadering van L1- en L2-onderwijs. Door onderzoek te doen en beste praktijken uit te wisselen kunnen we de vertaalopleiding in de juiste richting sturen.
- De technologische wending in het tolken heeft nog geen duidelijke en blijvende stempel gedrukt op de dagelijkse beroepsactiviteiten van tolken. Een nieuwe hybride vorm van tolken, "simconsec" genaamd, waarbij gebruik wordt gemaakt van opgenomen spraak bij consecutief tolken, is weliswaar ontstaan, maar (nog) geen gemeengoed geworden. Directe simultane spraak-naar-tekstvertaling met behulp van NMT is een ander interessant nieuw spoor dat verder moet worden verkend. Hebben deze innovaties voldoende terrein gewonnen om ze in de tolkenopleiding te integreren? En hoe kan dat het beste gebeuren?
De recente technologische vooruitgang, en NMT in het bijzonder, heeft voor een paradigmaverschuiving gezorgd. Terwijl de vertaalindustrie de nieuwe praktijken snel heeft overgenomen, denken onderzoekers momenteel na over de volledige implicaties van de technologische wending. Het grote aantal nieuwe verwijzingen naar nieuwe technieken en processen getuigt van het potentieel van deze innovaties. Ondanks dit alles is er ook een zekere aarzeling om ze volledig te omarmen, aangezien er nog veel onbeantwoorde vragen zijn over bijvoorbeeld de ethische implicaties en de exploitatie van persoonsgegevens.
Wetenschappelijk onderzoek kan bijdragen aan de weg vooruit. De papers die op de conferentie werden gepresenteerd, gaven allemaal duidelijke aanwijzingen over hoe de toekomst van het vertalen en de vertaalopleiding eruit zou kunnen zien. De vertaler moet natuurlijk altijd een sleutelrol spelen in het proces. Hoewel de technologische wending al een onuitwisbare stempel heeft gedrukt, zijn beroepsbeoefenaren, onderzoekers en opleiders het erover eens dat menselijke tussenkomst in het vertaalproces in de nabije toekomst van cruciaal belang zal blijven. Naar alle waarschijnlijkheid zal de industrie mensen nodig hebben die goed vertrouwd zijn met machinevertaling en tegelijkertijd revisie- en post-editing technieken beheersen.
Historisch gezien is de studie van het vertalen pas sinds kort erkend als een volwaardige wetenschappelijke discipline en bevindt die zich nog vaak op onbekend terrein. De conferentie heeft licht geworpen op een breed scala aan theoretische, methodologische en pedagogische aspecten van NMT die zowel voor onderzoekers als praktijkmensen van belang zijn. De praktische toepassingen ervan zijn zowel fascinerend als veelbelovend gebleken.
De conferentie bood een platform voor reflectie dat hopelijk tot nieuwe inzichten zal inspireren en verdere discussies in de NMT-gemeenschap en daarbuiten op gang zal brengen.
Bijzonderheden
- Datum publicatie
- 21 november 2022
- Taal
- Engels
- Frans
- Nederlands
- EMT-categorie
- Pedagogische initiatieven
- Vertaalcompetenties
- Vertaaltechnologie