Integratie van ethiek in vertaalopleidingen

Source: www.manypixels.co

Door Dr. Joss Moorkens, Dublin City University, School of Applied Language & Intercultural Studies. Vertaald vanuit het Engels door Martin Cleenwerck en gereviseerd door Julie Simoens in het kader van Vertaalbureausimulatie, Master of Arts in het Vertalen, Vrije Universiteit Brussel

Er bestaat een groeiende consensus over het belang van ethische training als onderdeel van universitaire programma's. Meer in het algemeen is er een groeiende belangstelling voor transversale vaardigheden. Dit zijn interdisciplinaire vaardigheden die van toepassing zijn in veel situaties en vakgebieden en voor alle afgestudeerden nuttig kunnen zijn. Als onderdeel van een recente ontwikkelingsoefening aan de Dublin City University hebben we een reeks leerresultaten voor dergelijke vaardigheden ontwikkeld, waaronder ethische besluitvorming. In het netwerk European Masters in Translation herzien we momenteel ons Vertaalcompetentiekader voor de volgende ronde van programma-aanvragen en het opnemen van ethiek is een belangrijke overweging.

In het verleden werd ethiek vooral toegepast op vertalingen in de vorm van regels en richtlijnen voor individuele vertalers of voor vertaalbedrijven. In de ethiek staat dit bekend als de deontologische benadering van ethiek en het kan nuttig zijn om 'goede' beslissingen aan te moedigen en blijk te geven van betrouwbaar en professioneel gedrag binnen de sector. Richtlijnen kunnen echter onmogelijk rekening houden met elke situatie of mogelijkheid, dus hebben we andere ethische instrumenten en theorieën om ons te helpen betere ethische beslissingen te nemen. De consequentialistische benadering brengt ons er bijvoorbeeld toe na te denken over wat het beste resultaat is voor de meeste mensen. De stakeholdertheorie helpt ons te denken aan verschillende groepen mensen die betrokken zijn bij een beslissing. Zorgethiek helpt ons te focussen op de meest kwetsbaren, en deugdethiek biedt een reeks voorbeelddeugden die ons kunnen helpen om als mens tot bloei te komen, alleen of als deel van een organisatie.

Naarmate de technologische hulpmiddelen die we elke dag gebruiken verder werden ontwikkeld, groeide het bewustzijn van ethische kwesties in de technologie. Winner (1983) schreef over hoe technologieën hun eigen werelden met zich meebrengen, en Kranzberg (1986) meende dat technologieën niet goed of slecht zijn, maar ook niet neutraal. Hedendaags schrijven over technologie-ethiek kijkt naar sociale en politieke contexten en interacties met machtsbelangen om ethische kwesties te identificeren, vaak met betrekking tot machinaal leren of toepassingen van kunstmatige intelligentie. Zelflerende systemen zoeken naar patronen in gegevens en maken voorspellingen op basis van hun bevindingen. Ze werken op basis van gevolgtrekking in plaats van directe commando's op te volgen; hun output kan onduidelijk, afwijkend en onvoorspelbaar zijn. Onderzoekers hebben problemen en afwijkingen gevonden in de output van zelflerende systemen, zoals systemen die worden toegepast op gezichtsherkenning, tekstcreatie en machinevertaling.

De huidige automatische vertaalsystemen zijn meestal gebaseerd op enorme hoeveelheden vertaalgegevens, waardoor kwesties als eigendom van gegevens, gegevensbeveiliging en gegevensgeletterdheid naar voren komen. Venuti schreef al in 1998 over auteursrechten op vertalingen en het Bird and Bird-rapport (Troussel en Debussche 2014) gaf geweldige inzichten op dit gebied, maar eigendom van en controle over vertaalgegevens zijn waarschijnlijk nog nooit zo belangrijk geweest als in het tijdperk van neurale machinevertaling. De Europese Unie heeft grenzen gesteld aan het gebruik en hergebruik van persoonlijke gegevens en heeft door de overheid gefinancierde EU-vertaalgegevens wereldwijd beschikbaar gesteld, maar de productie en het hergebruik van particulier gefinancierde vertalingen zijn doorgaans beperkt. Projecten zoals de aanstaande Common European Language Data Space zullen helpen om de toegang tot gegevens te democratiseren, maar zonder de nodige rekenkracht en technologische vaardigheden kan niet iedereen de voordelen van dergelijke taalgegevens optimaal benutten. Er zijn nog tal van andere ethische kwesties in verband met menselijke en machinevertaling, zoals risico en aansprakelijkheid in geval van vertaalfouten of een datalek, rekenkosten en de daarmee samenhangende CO2-uitstoot, vooringenomenheid en verdraaiing van feiten in de output, en eerlijke werkomstandigheden in een deels geautomatiseerde vertaalworkflow.

Vertaling kan worden beschouwd als een kanarie in de kolenmijn voor de toepassing van kunstmatige intelligentie in een sector. Uit herhaalde onderzoeken (bijv. Pielmeier en O'Mara 2020) blijkt dat meer dan 70% van de professionele vertalers op freelancebasis werkt, een pak hoger dan in veel andere sectoren, waardoor het moeilijk is om effectief collectief op te treden, zelfs binnen professionele organisaties. Uit retrospectieve analyses blijkt dat post-editing van machinevertalingen in de afgelopen jaren ongeveer 4% van de jaarlijkse vertaalomzet vertegenwoordigde (zie CSA Research 2019) in een consistent groeiende sector, maar we kunnen waarschijnlijk aannemen dat dit beschikbaar is als input voor een groter deel van het vertaalwerk. De verwachting is dat machinevertaling — een belangrijke toepassing van kunstmatige intelligentie — de komende jaren voortgang zal blijven maken (ELIS Research 2022). We zien ook nieuwe toepassingen van kunstmatige intelligentie op het vertalen in gebieden als kwaliteitsevaluatie, het contracteren van freelance vertalers en voorspellende prijzen. Het is dus belangrijk dat afgestudeerden in de vertaalwereld, als toekomstige beleidsmakers, bereid zijn om rekening te houden met de ethische aspecten en gevolgen van hun beslissingen op basis van inzichten over theoretische en toegepaste ethiek, naast hun vertaal- en technische competenties. Ethische besluitvorming is niet alleen goed voor de duurzaamheid van de sector (en onze programma's), maar het is ook een waardevolle vaardigheid die kan worden toegepast in andere sectoren en situaties naarmate afgestudeerden hun loopbaan doormaken in een steeds meer dynamische werkomgeving.

Enkele nuttige bronnen voor vertaling en ethiek zijn:

Kenny, Dorothy (Red.) 2022 (te verschijnen) Machine translation for everyone: empowering users in the age of artificial intelligence. Berlijn: Language Science Press.

Koskinen, Kaisa en Nike K. Pokorn (Reds.) 2021. The Routledge Handbook of Translation and Ethics. Abingdon: Routledge.

Parra Escartín, Carla en Helena Moniz (Reds.) 2022 (te verschijnen). Ethics and Legal Issues in Machine Translation. Berlijn: Springer.

Pym, Anthony. 2012. On translator ethics: Principles for mediation between cultures. Amsterdam: John Benjamins.

Referenties

CSA Research. 2019. The Largest Language Service Providers: 2019. Boston: CSA Research.

ELIS Research. 2022. European Language Industry Survey. Brussel: ELIS Research.

Kranzberg, Melvin. 1986. “Technology and History: “Kranzberg’s Laws.” Technology and Culture 27:544–560.

Pielmeier, Hélène, Paul O’Mara. 2020. The State of the Linguist Supply Chain. Boston: CSA Research. https://insights.csa-research.com/reportaction/305013106/Toc

Troussel, Jean-Christophe en Julien Debussche. 2014. Translation and Intellectual Property Rights (Rapport door Bird & Bird voor DG Vertaling van de Europese Commissie). Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie.

Venuti, Lawrence. 1998. The Scandals of Translation. Abingdon: Routledge.

Winner, Langdon. 1983. “Technologies as Forms of Life”. In: Cohen R. S., Wartofsky M. W. (Reds.) Epistemology, Methodology and the Social Sciences. Reidel, Dordrecht, pp. 249–263.