Geen grapje – vertaling voor kinderen

We herinneren ons allemaal de verhalen van Hans Christian Andersen en de prachtige decors die hij creëerde die onze kindertijd magischer en sprookjesachtiger maakten. In die tijd schonken we niet veel aandacht aan de structuur en de taal van het verhaal. We vonden het gewoon leuk om te lezen en het enige wat voor ons telde was de boodschap van het verhaal. We herinneren ons misschien dat onze moeders het hadden over het feit dat Hans Christian Andersen niet dezelfde nationaliteit had als wij, maar dat vergaten we al snel terwijl we in sprookjesland doken. Nu we ouder zijn, erkennen we dat het schrijfsel dat ons ooit zoveel vreugde bracht, een vertaling was. Sindsdien is er niet veel veranderd aan deze boeken. Wij waarderen die meesterwerken nog steeds en lezen ze met plezier. Wat in feite veranderd is, is onze perceptie van het werk van de vertaler. De moraal van het verhaal, de verbeelding en de stijl zijn allemaal prachtig weergegeven. Nu pas begrijpen we hoe moeilijk het moet zijn geweest, en laten we eerlijk zijn, vertalen voor kinderen is geen peulenschil.

Fluitje van een cent? Niet echt!

Achter de naam 'kinderliteratuur' gaan veel verschillende soorten geschriften schuil. Sommige teksten zijn gewoon eenvoudige verhalen, geschreven om te vermaken. Sommige vertellen een verhaal en brengen tegelijkertijd iets bij. Sommige zijn uitsluitend geschreven om verschillende concepten uit te leggen, zoals bijvoorbeeld hoe onze wereld werkt, welke soorten dieren er op onze planeet leven, enzovoort. De stijl kan verschillen in al die soorten teksten. Het moet bijvoorbeeld geestig en kleurrijk zijn in amusante verhalen, maar wat gematigder zijn in teksten die bedoeld zijn om te onderwijzen.

Net als in andere literaire genres is taal het belangrijkste aspect van kinderliteratuur. Over het algemeen moet het eenvoudig en gemakkelijk te begrijpen zijn. Dat betekent echter niet dat het overdreven vereenvoudigd of eentonig mag zijn. De auteur moet proberen de woordkeuze aan te passen aan de leeftijd van de lezers. In teksten voor de allerkleinsten zijn bijvoorbeeld eenvoudige woorden en zinnen de beste keuze. Aan de andere kant moeten teksten die bedoeld zijn voor oudere kinderen moeilijkere woorden en structuren bevatten. Op die manier zal lezen kinderen helpen de taal te leren.

Wanneer men verhalen voor kinderen bedenkt, moet men rekening houden met drie aspecten. Ten eerste moet het verhaal worden opgebouwd rond actie. Lange beschrijvingen of vertellingen zijn meestal saai voor kinderen, dus ze moeten worden vermeden. Ten tweede moet de tekst kinderen (meestal) iets leren: het kan een moraal bevatten, het straffen van een kwaadaardig personage bevatten of sommige ideeën uitleggen. Ten derde moet het einde vrolijk en optimistisch zijn. Die ene kwaliteit al is een les op zich, want kinderen leren zo dat wat er ook gebeurt, er altijd hoop is.

Vertalen voor een veeleisend publiek

Vertalen voor kinderen lijkt misschien een heel gemakkelijke taak, omdat we literatuur voor kinderen vaak associëren met een niet erg veeleisend stuk schrijven. Toch kan het een hele uitdaging worden. Maar waarom is dat zo? Ten eerste kan kinderliteratuur worden onderverdeeld in vele genres en categorieën. We kunnen genres als avonturenboeken, verhalen, strips of poëzie opnoemen. Omdat er veel verschillende soorten boeken voor kinderen zijn, kunnen vertalers verschillende strategieën gebruiken. Met andere woorden moet de vertaalstrategie aangepast worden aan een bepaald genre. Bij de vertaling van een gedicht voor kinderen is het niet alleen nodig om rekening te houden met de juiste formulering, maar ook om er op te letten dat er rijmpjes aanwezig zijn en het gedicht heel goed klinkt. Bovendien moeten vertalingen van boeken voor kinderen niet alleen goed zijn qua woordenschat en grammaticale structuren, maar ze moeten de kinderen ook aanmoedigen om te blijven lezen. Daarom moeten vertalers in hun werk gebruik maken van transcreatie. Dat is een methode om ervoor te zorgen dat hun vertalingen creatief en aangenaam zijn om te lezen. Daarenboven moet de vertaler rekening houden met elementen als bijnamen, titels en verzonnen talen. Een typisch kenmerk van de meeste kinderverhalen is dat er betekenisvolle eigennamen in voorkomen, die goed moeten worden gelokaliseerd zodat het doelpubliek de namen kan associëren met de eigenschappen van de personages. Een van de belangrijkste dingen die een vertaler echter in gedachten moet houden is de leesbaarheid van de vertaalde tekst. Wanneer een vertaald boek, gedicht of stripboek niet vlot leest en het tekstverloop niet perfect is, zal het doelpubliek heel snel afhaken. Alle vertalers van kinderliteratuur moeten onthouden dat kinderen in feite de meest veeleisende lezers zijn.

Kortom, in het geval van kinderliteratuur zijn vertaaldiensten inderdaad van onschatbare waarde, aangezien vertalers de aanbieders zijn van onbeperkt plezier voor zowel kinderen als volwassenen. Ondanks het feit dat kinderliteratuur door velen wordt gezien als een eenvoudig en onuitdagend genre, vergt de taak van de vertalers inderdaad een aanzienlijke hoeveelheid inspanning en aandacht. Daarom moeten vertalers bij het vertalen van kinderliteratuur gebruik maken van een hele reeks concepten: de tekst aantrekkelijk maken voor het doelpubliek, transcreatie toepassen, de juiste rijmschema's gebruiken, en nog veel meer. Uiteindelijk kunnen alleen de jonge lezers van de doeltekst bepalen of de vertalers met succes hebben vertaald. Geen grapje: het zijn de kinderen die het laatste woord hebben.